Merkez Bankası Nedir? Görevleri Nelerdir?

Bankalarla iç içe olan, finansal konularla yakından alakalı olan kişiler Merkez Bankası kavramı ile tanışmıştır. Merkez Bankası denilmediği noktalarda bankaların anası, devletin bankası gibi sözlerle ifade edilir. Bankaların anası gibi bir kavramın kullanılmasından da belli olduğu gibi bu bankanın üzerine başka bir banka yok. Ülke nasıl başkentten yönetiliyorsa ülkemizdeki bankalarda Merkez Bankasından komut alarak ilerliyor. Hizmet vermeye devam eden bankalar belli bir miktar merkez bankasına yatırım yapmak zorundadır. Yani Türkiye’de hizmet vermek istiyorsalar Merkez Bankasına muhakkak bir yatırım yapıyorlar, kendileri de eğer bir sıkıntı içerisinde ise merkez bankasından ihtiyaçlarını karşılıyorlar. Verdiği hizmetlere ve ülkede bulunduğu konum itibari ile Merkez bankasına devletin bankası denilmektedir.

Türkiye’de Merkez Bankası 11 Haziran 1930 yılında hizmet vermeye başlamıştır. Sadece Türkiye’de değil her ülkenin kendisine ait bir merkez bankası bulunur. Merkez Bankası kuruluşu itibari ile birbirinden farklı görev ile donatılmıştır. Kendisi çeşitli politikalar uygulayarak hizmetini sürdürmeye devam eder. Diğer bankaları kontrol etme, diğer bankaların gelişmesini sağlama gibi görevler de Merkez Bankası’nın görevlerindendir. Merkez Bankasının ne kadar önemli bir kurum olduğunu kurduğumuz cümlelerden anlamak mümkün. Hal böyle olunca Merkez Bankası nedir? Sorusu da fazlasıyla merak edilen bir hal alıyor. Şimdi ayrıntılı bir şekilde merkez bankası nedir sorusunu yanıtlayalım.

Merkez Bankası nedir?

Bir ülkenin veya ülkeler birliğinin para politikalarını gerçekleştirmesi, finansal durumları yönetmesi ve yönlendirmesi amacı ile kurulan bankaya Merkez Bankası denir. Merkez Bankasının bağımsız olup olmadığı da merak edilenler arasındadır. Merkez Bankası bağımsız bir kurumdur. Siyasi müdahalelerden etkilenmez. Yasalarla işleyişini sürdürür. Asıl hedef ‘Fiyat istikrarının sürdürülmesidir’. Merkez bankalarının en önemli özelliği bağımsız olmasıdır, ekonomisi gelişmiş ülkelerde de olması gereken budur. T.C. Merkez Bankası da bu durumun iyi örneklerinden bir tanesidir. Bağımsızlık oldukça önemli iken Türkiye’de olduğu gibi her ülkede bu durum aynı değildir, özel mülkiyete ait olanı da görülür kamuya ait olanı da.

Fiyat istikrarının devamı! Merkez Bankasının ana hedefi ve en önemli görevidir. Tabi sadece bununla sınırlı değil. Ülkenin parasını basmak Merkez Bankasının görevidir.  Eğer ülkede kullanımı devam eden para kullanılmak istenen politikalar dahilinde sayısının arttırılması veya azalması bakımından bir istek yöneltilirse buna Merkez Bankası karar verir. Gerçekleşecek ve uygulanacak politikalar da Merkez Bankasından çıkan karara göre net bir hal alır. Devletin veznesi de Merkez Bankasıdır. Devletin alacağı para, ödeyeceği para merkez bankası tarafından yönlendirilir ve işlemlerde burada gerçekleştirilir. Ülkemizin para politikalarını uygulamakta Merkez Bankasının görevidir. Para arzı buradan kontrol edilir. Ülke ekonomisini düzenlemek, müdahalede bulunmak görevler arasındadır. Döviz kurunun kontrolü, enflasyon, deflasyon gibi durumların kontrolü merkez bankası görevlerindendir.

Yazımızın başında bankaların bankası olarak Merkez Bankası’nın anıldığını belirtmiştik. Bu tabirin kullanılmasının en önemli sebebi bankacılık sektörünün kontrolünün Merkez Bankasından yapılıyor olması. Denetleme ve düzenleme işlemleri de buradan gerçekleşmektedir. Merkez bankası bir yandan diğer bankaları kontrol ederken diğer yandan döviz ve altını kontrol eder. Devletin kredi kurumu görevi de Merkez Bankasında olduğu için dövize veya altına yatırım yapan kişilerin merkez Bankası faiz oranlarını kontrol ederken aynı zamanda rezerv tutma oranlarını da yakından takip etmeleri gerektiği belirtilir.

Daha önce merkez bankasının para basma yetkisine sahip olduğunu belirtmiştik. Ülkemizin kuruluşunun ilk yıllarında para basma yetkisi sadece Türkiye Büyük Millet Meclisine ait bir durumdu. Daha sonra Merkez Bankasının işleyişe girmesi ile kalıcı olarak yetki merkez bankasına verildi.  O günden itibaren para basma yetkisi, banknot basma yetkisi sadece Merkez Bankasının görevidir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin karşılaşabileceği iç veya dış şoklara karşı etkiyi en az seviyeye indirecek önlemler almak, yabancı para girişi, iç borç ve dış borç servisinin sağlanması için gerekli olan döviz likiditesini barındırmakta görevlerdendir. Piyasalarda ülkemizin finansal alanda güveninin sarsmadan, indirmeden yükseltmeye çalışmak, ülke menfaatlerini düşünmek genel olarak Merkez Bankası önceliklerindendir.

İstihdamın tam anlamıyla sağlanması, fiyat istikrarının devamı, piyasalarda etkin bir biçimde bulunmak, büyümeye devam etmek genel nitelikte özelliklerdendir.

Bir önceki yazımız olan Evlilik Desteği 50 Bin TL Kredi İmkanı Evlilik Desteği Nasıl Alınır ? başlıklı makalemizde Devletten evlilik kredisi, evlilik desteği ve evlilik kredisi almak hakkında bilgiler verilmektedir.