Negatif Faiz Nedir, Neden Uygulanır?

Son dönemlerde dünya ekonomisinde farklı para politikaları uygulanmaya başlanmıştır. Pek çok ülke genişlemeci para politikaları ve düşük faiz oranlarını etkin olarak kullanmaktadır. Ekonomik hayatı tek düzelikten kurtarmak için ilk kez uygulamaya konulan yöntemlerden biri de nominal negatif faizdir. Bu yöntem ile merkez bankaları diğer bankalara uyguladıkları faiz oranlarını sıfırın altında tutmaktadır.

Negatif Faiz Nedir?

Ekonomiyi canlandırmak için geliştirilen negatif faiz, merkez bankalarının bünyesinde bulunan diğer bankalara uyguladığı ve mevcut enflasyon oranının altında tutulan faizdir. Negatif faiz hesaplamaları pek çok ülkede yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu uygulamanın amacı borçlanma maliyetlerini düşürmek ve kredi talebini artırmaktır. Negatif faiz uygulaması temelde bir para politikası aracı olmaktan çok kredi kullanana kolaylık sağlama ve banka hesaplarında para bulunduranlara ücret ödeme yükümlülüğü getiren bir sistemdir. Ekonominin durgun olduğu dönemlerde uygulamaya konulan negatif faiz piyasayı canlandırarak ekonomiyi durağanlıktan kurtarabilir. Negatif faiz uygulamasının amaçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Bankalara ucuz kredi vermek
2. Tasarruf sahiplerini harcama yapmak için cesaretlendirmek
3. Ulusal para değerini düşürmek
4. Yabancı para akışını hızlandırmak
Teorik olarak hayata geçirilmesi kolay gibi görülen negatif faiz, uygulama aşamasında sekteye uğrayabilir. Bankalar başlangıçta negatif oranları müşteriye yansıtma konusunda isteksiz davranabilirler ve bu durum negatif kar marjlarına yol açabilir. Böylece negatif faiz borçlanma maliyetlerini düşüren bir kaldıraç görevi görebilir. Bunun yanı sıra negatif faiz harcama yapmak istemeyen tüketiciler için baskı ve tehdit unsuru olarak görülebilir.
Düşük faiz oranları yatırım ve tüketim harcamalarını artırır, hisse senetlerinin değerini yükseltir, ihracatta rekabet avantajı sağlar ve tüketiciyi harcama yapmaya teşvik eder. Bu olguların tümü negatif faiz için de doğrudur. Tek fark negatif banka faiz oranlarının başlangıç seviyesinde sıfıra yakın olmasıdır. Sıfırın altındaki faiz oranlarını bilinen iktisat teorileriyle açıklamak pek mümkün değildir, çünkü klasik teoriler pozitif kazanımları baz alır.

Negatif Faiz Uygulamaları

Amerika Birleşik Devletleri’nde 2007’de baş gösteren likidite krizi ile birlikte pek çok büyük bankanın iflas etmesi dünya gündemini uzun süre meşgul etmiştir. Bu yıllarda başlayan ekonomik durgunluk ve iktisadi kriz günümüzde hala etkisini devam ettirmektedir. Likidite krizinin en önemli sonucu gelişmiş ülke fonlarının, gelişmekte olan ülkelere aktarılması olmuştur.
Negatif faiz oranlarına ilişkin ilk uygulama 2009 yılında İsveç Merkez Bankası tarafından gerçekleştirilmiştir. Birçok olumsuz tepki ve eleştiri ile karşılanan negatif faiz hesaplamasının olumlu etkileri görülmeye başlandığında, ekonomik durgunluk ile baş etmeye çalışan pek çok ülke negatif faiz uygulamasına geçiş yapmıştır. 2014 yılında ECD, Euro bölgesi bankalarının yatırdığı mevduatlardan ücret almaya başlamıştır. Daha sonra Danimarka Merkez Bankası da ulusal parasının Euro karşısındaki değerini korumak amacıyla faiz oranını sıfırın altına düşürmüştür. 2016 Ocakta ise Japon Merkez Bankası ülke ekonomisini canlandırmak amacıyla negatif faiz uygulamasına geçiş yapmıştır.

Negatif Faiz Uygulamasından Beklentiler

1. Ticari bankaları, merkez bankalarında tuttukları rezervlere karşılık ödedikleri ücretleri karşılayabilmek için kredi vermeye teşvik eder.
2. Kısa vadeli yatırım kanallarının değerini düşürerek uzun vadeli yatırımlar için tüketiciyi cesaretlendirir.
3. Parasal genişleme politikalarının uygulama süresini kısaltarak, hızla sonuç alınmasına katkı sağlar.
4. Kamu harcamaları doğrudan merkez bankası tarafından desteklenir.
5. Bazı gelir grupları için gelir transferini teşvik eder.
6. Negatif faiz oranı ulusal para değerini düşürerek ihracatta rekabet gücünü artırır. Bunun sonucunda ise pahalı hale gelen ithalat, enflasyon oranının artmasını sağlar.

Bir önceki yazımız olan Otomatik Ödeme Talimatı Nedir ? Otomatik Ödeme Talimatı Nasıl Verilir ? başlıklı makalemizde Ödeme talimatı nedir, otomatik ödeme ve Otomatik ödeme talimatı hakkında bilgiler verilmektedir.